Chính sách tiền tệ và những điều nhà đầu tư cần biết (P2)

Công cụ và cách thức hoạt động của chính sách tiền tệ

Để thực thi được chính sách tiền tệ Ngân hàng Trung ương (NHTW) đã sử dụng thông qua các công cụ như sau:

Tỷ lệ dự trữ bắt buộc: là việc Ngân hàng Trung Ương yêu cầu các ngân hàng thương mại giữ lại một phần từ tổng số tiền huy động được, để đảm bảo thanh khoản cho ngân hàng. Phần tiền còn lại huy động được Ngân hàng Thương mại (NHTM) dùng để cho vay hoặc đầu tư sinh lời. Vậy khi tăng hoặc hạ tỷ lệ dự trữ bắt buộc, NHTW có thể điều chỉnh lượng cung tiền ngoài nền kinh tế.

Tỷ lệ dự trữ bắt buộc có vai trò trong việc kiểm soát lạm phát. Khi ngân hàng tăng tỷ lệ dự trữ bắt buộc, lượng tiền có trong nền kinh tế giảm đi, giảm khả năng chi tiêu. Điều này làm giảm lạm phát và duy trì sự ổn định giá cả.

Bên cạnh đó, tỷ lệ dữ trữ bắt buộc giúp tăng mức độ ổn định và đáng tin cậy của hệ thống ngân hàng. Việc thiết lập một tỷ lệ dữ trữ bắt buộc chặt chẽ và hiệu quả, có thể đảm bảo ngân hàng thương mại hạn chế gặp rủi ro quá mức khi cho vay và đầu tư, giảm nguy cơ xảy ra các vấn đề tài chính và khủng hoảng ngân hàng.

Hiện nay ở nước ta, Ngân hàng Nhà nước quy định tiền gửi nội tệ không kỳ hạn hoặc kỳ hạn dưới 12 tháng có tỷ lệ dự trữ 3%. Với tiền gửi có kỳ hạn trên 12 tháng thì tỷ lệ này là 1%. Tỷ lệ dự trữ đối với tiền gửi ngoại tệ không kỳ hạn và có kỳ hạn dưới 12 tháng là 8%. Còn lại, tiền gửi ngoại tệ kỳ hạn từ 12 tháng trở lên là 6%. Các tổ chức như Ngân hàng chính sách, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam, ngân hàng hợp tác xã… được quy định tỷ lệ riêng.

Nghiệp vụ thị trường mở: là hoạt động Ngân hàng Trung ương mua bán giấy tờ có giá trên thị trường tiền tệ, điều hòa cung cầu về giấy tờ có giá, nhằm kiểm soát cung tiền. Gây tác động đến khối lượng dự trữ của các Ngân hàng thương mại, từ đó tác động đến khả năng cung ứng tín dụng của các NHTM dẫn đến làm tăng hay giảm khối lượng tiền tệ.

Ví dụ: Ngân hàng Trung ương muốn tăng cung tiền sẽ tiến hành mua tín phiếu kho bạc từ các ngân hàng thương mại. Số tiền mà Ngân hàng Trung ương trả cho các ngân hàng thương mại sẽ tăng tiền dự trữ của các ngân hàng và được lấy đem đi cho vay. Từ đó nguồn cung tiền trên thị trường tăng lên. 

Lãi suất tín dụng: là công cụ gián tiếp trong thực hiện chính sách tiền tệ. Việc thay đổi lãi suất không trực tiếp làm tăng thêm hay giảm bớt lượng tiền trong lưu thông, mà có thể làm mở rộng hoặc thu hẹp sản xuất. Cơ chế điều hành lãi suất là tổng thể những chủ trương chính sách và giải pháp cụ thể của Ngân hàng Trung ương nhằm điều tiết lãi suất trên thị trường tiền tệ, tín dụng trong từng thời kỳ nhất định.

Theo Quyết định số 951/QĐ-NHNN ngày 23/5/2023 về mức lãi suất tối đa đối với tiền gửi bằng đồng Việt Nam (VND) của tổ chức, cá nhân tại tổ chức tín dụng theo quy định tại Thông tư số 07/2014/TT-NHNN ngày 17/3/2014. Lãi suất tối đa áp dụng đối với tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn dưới 1 tháng giữ nguyên ở mức 0,5%/năm, lãi suất tối đa áp dụng đối với tiền gửi có kỳ hạn từ 1 tháng đến dưới 6 tháng giảm từ mức 5,5%/năm xuống 5,0%/năm, riêng lãi suất tối đa đối với tiền gửi bằng VND tại Quỹ tín dụng nhân dân, Tổ chức tài chính vi mô giảm từ mức 6,0%/năm xuống 5,5%/năm.

Biện pháp hạ lãi suất này nhằm mục đích để các ngân hàng giảm lãi suất huy động, từ đó, tạo điều kiện hạ lãi suất cho vay, hỗ trợ nền kinh tế, thúc đẩy nhanh tăng trưởng. Ngoài ra, khi NHTM giảm lãi suất huy động, người dân có thể rút tiền tiết kiệm và chọn một kênh đầu tư khác với tỷ suất sinh lời cao hơn lãi suất tiết kiệm, nguồn tiền này có thể chảy vào thị trường chứng khoán.

Hạn mức tín dụng: là công cụ can thiệp trực tiếp của Ngân hàng Trung ương để kiểm soát mức tăng khối lượng tín dụng của các tổ chức tín dụng. Hạn mức tín dụng là mức dư nợ tối đa mà Ngân hàng Trung ương buộc các Ngân hàng thương mại phải chấp hành khi cấp tín dụng cho nền kinh tế. Ngân hàng Nhà nước điều chỉnh hạn mức tín dụng tăng, cung tiền tăng; điều chỉnh hạn mức tín dụng giảm, cung tiền giảm.

Tỷ giá hối đoái: là tương quan sức mua giữa đồng nội tệ và đồng ngoại tệ. Công cụ này vừa phản ánh sức mua của đồng nội tệ, vừa phản ánh mối quan hệ cung cầu ngoại hối. Đây là công cụ, đòn bẩy điều tiết cung cầu ngoại tệ, tác động mạnh đến hoạt động kinh tế, từ hoạt động xuất nhập khẩu đến sản xuất kinh doanh và tiêu dùng qua biến đổi của giá cả hàng hóa.

Ngân hàng Trung ương có thể ấn định tỷ giá cố định hay thả nổi theo quan hệ cung cầu ngoại tệ trên thị trường ngoại hối. Ngân hàng Trung ương sẽ ổn định tỷ giá ở một mức độ hợp lý phù hợp với đặc điểm điều kiện thực tế của đất nước trong từng giai đoạn.  

Tại Việt Nam, NHNN áp dụng cơ chế điều hành tỷ giá thông qua việc điều chỉnh biên độ tỷ giá, cũng như cơ chế tỷ giá trung tâm để can thiệp vào thị trường. Năm 2007, khi Việt Nam chính thức là thành viên của WTO, lượng vốn đầu tư nước ngoài và kiều hối vào Việt Nam tăng đột biến. Đây cũng là giai đoạn nền kinh tế Mỹ ảm đạm, đồng đô la Mỹ xuống giá nghiêm trọng. Việc luồng vốn nước ngoài đầu tư vào Việt Nam tăng, đồng nội tệ tăng, Ngân hàng nhà nước lúc này đã can thiệp thị trường ngoại hối nhằm giảm áp lực tăng giá đồng nội tệ bằng cách phát hành VND để mua lại lượng ngoại tệ ngoài thị trường để đưa tỷ giá về mức cân bằng nhằm nâng cao tính cạnh tranh về giá cả khi xuất khẩu. Điều chỉnh tăng dự trữ bắt buộc gấp 2 lần so với 2006 để hạn chế mức độ dư thừa vốn khả dụng của các tổ chức tín dụng, giảm sức ép lạm phát.

Trong quá khứ, vào giai đoạn khủng hoảng kinh tế 2008 - 2009, NHNN đã nhiều lần tăng biên độ giao dịch từ ±1% lên ±3%, rồi lên ±5%. Sau khi khủng hoảng đi vào giai đoạn cuối, NHNN lại điều chỉnh giảm biên độ tỷ giá.

Đến năm 2015, khi đồng tiền nhiều quốc gia trên thế giới mất giá, NHNN lại tăng biên độ từ ±1% lên ±3% và mới đây nâng lên ±5%. Sau khi NHNN điều chỉnh biên độ giao dịch, tỷ giá thị trường có tăng lên, NHNN sẽ theo dõi sát thị trường và quyết định tỷ giá trung tâm bao nhiêu là hợp lý.     

Đến nay, cơ chế tỷ giá trung tâm đã được NHNN áp dụng hơn 6 năm. Ngày 03/01/2016, NHNN chính thức công bố tỷ giá hối đoái trung tâm USD/VND là 21.890 - mở ra một trang mới trong lịch sử điều hành tỷ giá hối đoái. Tỷ giá trung tâm được hình thành dựa trên 3 trụ cột là:

(i) Cơ sở tham chiếu diễn biến tỷ giá bình quân gia quyền trên thị trường ngoại tệ liên ngân hàng.

(ii) Diễn biến tỷ giá trên thị trường quốc tế của một số đồng tiền của các nước có quan hệ thương mại, vay, trả nợ, đầu tư lớn với Việt Nam.

(iii) Các cân đối kinh tế vĩ mô.

Lãi suất chiết khấu: Lãi suất chiết khấu là lãi suất mà Ngân hàng Trung ương áp dụng trên các khoản vay đối với các ngân hàng thương mại để đáp ứng nhu cầu dòng tiền ngắn hạn hoặc bất thường của các ngân hàng này. Việc điều chỉnh lãi suất tái chiết khấu là một trong những công cụ của chính sách tiền tệ nhằm điều tiết cung tiền. Như vậy, các ngân hàng thương mại sẽ phải vay tiền từ Ngân hàng Trung ương để hoạt động nếu tỷ lệ dự trữ tiền mặt của các ngân hàng không đủ, không đảm bảo ở mức an toàn hoặc trường hợp lượng lớn khách hàng muốn rút tiền.

Lãi suất chiết khấu là cơ sở quan trọng để Ngân hàng Nhà nước điều chỉnh lượng tiền cung ứng trên thị trường và lượng tiền mặt dự trữ của các ngân hàng thương mại.

Vừa qua, Ngân hàng Nhà nước ban hành quyết định điều hành lãi suất có hiệu lực từ ngày 25/5/2023. Theo đó, lãi suất cho vay qua đêm trong thanh toán điện tử liên ngân hàng và cho vay bù đắp thiếu hụt vốn trong thanh toán bù trừ của Ngân hàng Nhà nước đối với tổ chức tín dụng giảm từ mức 6,0%/năm xuống 5,5%/năm, lãi suất tái cấp vốn giảm từ mức 5,5%/năm xuống 5,0%/năm, lãi suất tái chiết khấu giữ nguyên ở mức 3,5%/năm. Biện pháp hạ lãi suất điều hành nhằm mục đích tăng cung tiền, tạo điều kiện hỗ trợ nền kinh tế, thúc đẩy nhanh tăng trưởng. Ngược lại, khi muốn giảm lượng cung tiền thì sẽ tăng lãi suất chiết khấu bởi lúc này các ngân hàng sẽ dự trữ tiền để không phải vay tiền mặt với lãi suất cao.

Như vậy, thông qua bài viết trên, nhà đầu tư đã có cái nhìn toàn diện hơn về chính sách tiền tệ cũng như các công cụ mà Ngân hàng Trung Ương đã sử dụng để thực thi chính sách tiền tệ. Qua đó, nhà đầu tư có thể nhận diện và đưa ra quyết định đầu tư phù hợp ứng với mỗi tác động từ các công cụ trên. Và điều quan trọng là hãy luôn tuân thủ các quy tắc về quản trị rủi ro để đạt được hiệu quả cao trên chặng đường đầu tư của mình.

Ngoài ra, nếu bạn là một nhà đầu tư mới cần tìm hiểu về cách đầu tư chứng khoán, hãy truy cập ngay website “MASTER ACADEMY - HỌC CÙNG MAS, TRỞ THÀNH MASTER”  để tham gia các khóa học từ cơ bản đến nâng cao nhằm nâng cao kiến thức đầu tư và kinh nghiệm thực tế từ các chuyên gia của CTCK Mirae Asset.”

Để mở tài khoản chứng khoán, truy cập: MỞ TÀI KHOẢN GIAO DỊCH CHỨNG KHOÁN TẠI MIRAE ASSET ONLINE

Chúc bạn thành công!